Αν μιλούσαμε με σημερινούς όρους, το αφήγημα πως η Μάργκαρετ Θάτσερ καταπολέμησε τον χουλιγκανισμό στη Βρετανία είναι ένα από τα μεγαλύτερα fake news που αφορούν το παγκόσμιο ποδόσφαιρο.
Τίποτα τέτοιο δεν έκανε η λεγόμενη και «Σιδηρά Κυρία». Αυτό που έκανε ήταν να στήσει ένα άθλιο πολιτικό παιχνίδι πάνω σε 96 νεκρούς οπαδούς της Λίβερπουλ και τις οικογένειες τους που έπρεπε να περιμένουν δεκαετίες προκειμένου να αποδειχθεί πως οι άνθρωποι τους ήταν τα θύματα και όχι οι θύτες ενός εγκλήματος.
Η τραγωδία στο γήπεδο Χίλσμπορο του Σέφιλντ, που έγινε μία ημέρα σαν σήμερα, στις 15 Απριλίου 1989, ήταν ένα βιβλικό γεγονός που ταρακούνησε συθέμελα τον οργανισμό της Λίβερπουλ, τον βύθισε στο πένθος και αποκάλυψε πως η Θάτσερ είχε για τη βία στα γήπεδα ένα άλλο, σκοτεινό, σχέδιο το οποίο ουδέποτε εφαρμόστηκε!
Η τραγωδία με τους 96+1 νεκρούς στο Χίλσμπορο
Το ημερολόγιο έδειχνε 15 Απριλίου 1989. Για εκείνη την ημέρα είχε προγραμματιστεί ο ημιτελικός του κυπέλλου Αγγλίας μεταξύ της Νότιγχαμ Φόρεστ και της Λίβερπουλ, στο γήπεδο Χίλσμπορο του Σέφιλντ.
Όλα ξεκίνησαν έξι λεπτά μετά την έναρξη του αγώνα, όταν ο επικεφαλής της αστυνομικής δύναμης αποφάσισε να επιτρέψει την είσοδο σε 2.000 φιλάθλους της Λίβερπουλ, που είχαν εισιτήριο, αλλά δεν είχαν προλάβει να μπουν στο γήπεδο, λόγω των αυξημένων ελέγχων.
Η άτακτη είσοδός τους, όμως, προκάλεσε πανικό στην ήδη υπερπλήρη εξέδρα ορθίων, με αποτέλεσμα πολλοί φίλαθλοι να στριμωχτούν στα κάγκελα και να πεθάνουν από ασφυξία.
Ο αγωνιστικός χώρος του γηπέδου μέσα σε λίγες στιγμές μετατράπηκε σε κάτι που θύμιζε καταφύγιο, ή νοσοκομείο, ή, δυστυχώς, νεκροτομείο... Οι διαφημιστικές πινακίδες μετατράπηκαν σε φορεία για τη μεταφορά των τραυματιών στα ασθενοφόρα. Συνολικά 94 φίλαθλοι έχασαν επί τόπου τη ζωή τους, ανάμεσά τους και αρκετοί ανήλικοι.
Ένα άτομο πέθανε λίγο αργότερα στο νοσοκομείο και ένας ακόμα υπέκυψε στα τραύματά του μετά από τέσσερα χρόνια που βρισκόταν σε κώμα. Οι τραυματίες ανήλθαν συνολικά σε 766.
Για τους οπαδούς των «Κόκκινων», ωστόσο, οι νεκροί της τραγωδίας από 96 έγιναν 97 στις 26 Φεβρουαρίου του 2011 όταν ο Στίβεν Γουίτλ αυτοκτόνησε πέφτοντας στις γραμμές του τρένου.
Ο Στίβεν είχε πάρει το εισιτήριο του για εκείνη τη μαύρη ημέρα. Μια υποχρέωση της τελευταίας στιγμής, ωστόσο, τον ανάγκασε να πουλήσει το εισιτήριο του σε έναν φίλο του. Ο φίλος αυτός του Στίβεν ήταν ανάμεσα στους νεκρούς.
Ο Γουίτλ, αν και προφανώς δεν είχε την παραμικρή ευθύνη για το τραγικό αυτό γεγονός, δεν κατάφερε ποτέ να συγχωρέσει στον εαυτό του. Μπορεί να επιβίωσε όλα αυτά τα χρόνια, αλλά οι τύψεις τον έτρωγαν. Μείωναν σταδιακά τις αντοχές του και έθρεφαν την κατάθλιψή του. Μέχρι που δεν άντεξε.
Πήρε τον πατέρα του τηλέφωνο και του είπε να μην του πάει φαγητό στη δουλειά. Είπε ότι δεν ένιωθε καλά και ότι θα έπεφτε για ύπνο, παίρνοντας αναρρωτική άδεια.
Λίγες ώρες αργότερα έπεσε στις ράγες του τρένου.Είχε φροντίσει φεύγοντας να κάνει το καθήκον του, αφήνοντας στις οικογένειες των θυμάτων 61.000 λίρες που συγκέντρωνε επιμελώς όλο εκείνο το διάστημα. Οι γονείς του ποτέ δεν έδωσαν στη δημοσιότητα το όνομα του ανθρώπου που πήρε το εισιτήριο και τελικά έχασε τη ζωή του.
Το σκοτεινό σχέδιο της Θάτσερ
Η βία στα γήπεδα είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο. Είναι η συνέχεια της βίας εκτός γηπέδων. Το να πεις πως θα εξαλείψω τον χουλιγκανισμό, είναι εξίσου ουτοπικό με το να πεις πως θα σταματήσεις τη βία στην κοινωνία.
«Ναι, αλλά η Θάτσερ τους καθάρισε του χουλιγκάνους»! Και κάπου εδώ, σε κάθε σχετική κουβέντα, σταματάνε τα πραγματικά γεγονότα και ξεκινάει ο μύθος. Γιατί, ναι. Μύθος είναι πως η Θάτσερ εξάλειψε τον χουλιγκανισμό. Μύθος είναι πως έστω έβγαλε έξω από τα γήπεδα της Βρετανίας τη βία. Δεν το έκανε εκείνη. Κάποιος άλλος το έκανε. Για την ακρίβεια η Θάτσερ είχε για τη βία στα γήπεδα ένα άλλο, σκοτεινό, σχέδιο το οποίο ουδέποτε εφαρμόστηκε!
Τον Μάη του 1979 η Μάργκαρετ Θάτσερ εκλέχθηκε πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας και πρώτος στόχος είναι η εξυγίανση της οικονομίας της χώρας. Εφάρμοσε ένα σκληρό νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα που βελτίωσε τα νούμερα αλλά βύθισε τη χώρα στην ύφεση και όλα αυτά μόλις τέσσερα χρόνια μετά την βοήθεια που είχε ζητήσει η Μεγάλη Βρετανία από το ΔΝΤ προκειμένου με ένα δάνειο 3 δισ. δολαρίων να ενισχύσει τη στερλίνα.
Η εργατική τάξη στέναζε κάτω από τα δυσβάστακτα οικονομικά μέτρα και η κατάσταση έγινε εκρηκτική όταν η Θάτσερ αποφάσισε να τα βάλει με τα συνδικάτα που αντιδρούσαν στις πολιτικές της. Η κοινωνία μετατράπηκε σε «καζάνι που βράζει». Μπρίστολ, Μπέρμιγχαμ, Λίβερπουλ και Μάντσεστερ μετατρέπονται σε πεδία μάχης μεταξύ εξεγερμένων εργατών και της αστυνομίας που κρατά μια ιδιαίτερα σκληρή στάση. Η βία έχει τον πρώτο λόγο.
Τα όσα γίνονται στην κοινωνία, μεταφέρονται με ευκολία και μέσα στα γήπεδα τα οποία μετατρέπονται σε αρένες. Έχουν μείνει στην ιστορία οι βίαιες συγκρούσεις μεταξύ οπαδών αλλά και μεταξύ οπαδών και αστυνομίας. Άρσεναλ εναντίον Γουέστ Χαμ το 1982 με ανελέητο ξύλο, Μίλγουολ εναντίον Λούτον Τάουν το 1985 με πολλούς τραυματίες, Μπέρμιγχαμ εναντίον Λιντς την ίδια χρονιά, όπου και εκεί χύθηκε αίμα. Το πρώτο «καμπανάκι», ωστόσο, χτυπάει στο Μπράντφορντ Σίτι εναντίον Λίνκολν Σίτι, για την τρίτη εθνική κατηγορία όπου μια μεγάλη φωτιά στο γήπεδο αφήνει πίσω της 56 νεκρούς.
Στις 29 Μαΐου 1985 στον τελικό των πρωταθλητριών μεταξύ της Λίβερπουλ και της Γιουβέντους στο Χέιζελ, οι βρετανοί κάνουν «ντου» στους ιταλούς με θλιβερό απολογισμό 39 νεκρούς. Αυτό ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τη Θάτσερ.
Η πρωθυπουργός της Βρετανίας, αποκλείει της βρετανικές ομάδες από τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις και βάζει σε εφαρμογή ένα σκοτεινό σχέδιο. Θέλοντας να χτυπήσει τη βασική διασκέδαση της εργατικής τάξης, δαιμονοποιεί στο σύνολό του το άθλημα και χαρακτηρίζει περιθωριακούς όλους όσους το παρακολουθούν ή ασχολούνται μαζί του.
Εκπονεί ένα σχέδιο από το οποίο λίγα πράγματα αξιολογήθηκαν ως θετικά και εφαρμόστηκαν και στη συνέχεια (όπως για παράδειγμα η κάρτα φιλάθλου και το τέλος της ανωνυμίας του οπαδού). Τα υπόλοιπα μέρη του σχεδίου προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις. Με βάση εκείνο το σχέδιο οι κερκίδες θα έπρεπε να μετατραπούν σε κλουβιά που θα ήταν κλειστές από παντού ενώ ηλεκτροφόρα σύρματα θα τοποθετούνταν μέσα και έξω από τα γήπεδα!
Επιπλέον, με απόφασή της, έκοψε δραματικά τα κονδύλια για γυμναστές στα σχολεία και περιόρισε τις ώρες που οι μαθητές έκαναν γυμναστική και ασχολούνταν με το ποδόσφαιρο. Στόχος ήταν να απαξιώσει πλήρως το άθλημα, ούτως ώστε να μην ασχολείται πλέον ο κόσμος μαζί του. Αυτό που κατάφερε, ωστόσο, το τραγικό σχέδιο της Θάτσερ ήταν να αυξήσει την ένταση στα γήπεδα και να πολλαπλασιάσει τα επεισόδια καθώς, πλέον, και οι αστυνομικοί είχαν γίνει πιο σκληροί. Κανείς δεν έβλεπε τα χειρότερα που έρχονταν.
Κάπως έτσι φτάσαμε στην τραγωδία του Χίλσμπορο. Τα πραγματικά αίτια της τραγωδίας δεν... «βολεύουν» τη Θάτσερ η οποία ζητά να πέσει το ανάθεμα πάνω στους οπαδούς προκειμένου να εξυπηρετηθεί το σχέδιο της. Οι εφημερίδες (με πρώτο… βιολί τη Sun) κάνουν λόγο για μεθυσμένους, πλιατσικολόγους που έκλεβαν τα πορτοφόλια των θυμάτων και ουρούσαν πάνω σε νεκρούς.
Στόχος είναι να καλυφθούν οι ευθύνες. Η κυβέρνηση της Θάτσερ μετά την τραγωδία έβγαλε και νέο νόμο ο οποίος αποκάλυπτε και τη «γύμνια» του σχεδιασμού καθώς προέβλεπε και το περιβόητο «Goalies against Hoolies» που στην πραγματικότητα ήταν μια σειρά δημόσιων παρεμβάσεων από τους τερματοφύλακες των ομάδων καθώς αυτοί ήταν πιο «ειδικοί» να μιλήσουν για τον χουλιγκανισμό αφού η θέση τους στο γήπεδο ήταν πιο… κοντά στις κερκίδες!
Ο αναμορφωτής Λόρδος Τέιλορ
Την ίδια ώρα που εκπονούταν παρόμοια - αλήστου μνήμης - μέτρα για την εξάλειψη της βίας, ένας άνθρωπος δούλευε αθόρυβα και με μεθοδικότητα πάνω στο ζήτημα του χουλιγκανισμού.
Ο άνθρωπος αυτός ήταν ο Λόρδος Τέιλορ, που εκείνο το διάστημα ήταν υπουργός Δικαιοσύνης. Ο Τέιλορ ένα χρόνο μετά την τραγωδία του Χίλσμπορο δημοσιοποίησε την έρευνα που έκανε.
Η έρευνα αυτή περιελάμβανε συνολικά 76 παρατηρήσεις πάνω στις οποίες βασίστηκε η ριζική αναμόρφωση των αγγλικών γηπέδων και η οριστική έξωση των χούλιγκανς εκτός γηπέδων. Δεν εστίασε στο να καταπολεμήσει τη βια αλλά να τη βγάλει έξω από τα γήπεδα. Ηλεκτρονικό εισιτήριο, κάμερες, μυστικοί πράκτορες που εντόπιζαν τους ταραχοποιούς, τουρνικέ και βέβαια η κατάργηση των θέσεων ορθίων, ήταν μερικά μόνο από τα μέτρα.
Αυτό που έκανε ο Τέιλορ ήταν να εκπονήσει μια σειρά μέτρων που προστάτευαν το ποδόσφαιρο και το εκτόξευσαν εμπορικά, δημιουργώντας επί της ουσίας τις βάσεις για να στηριχθεί μερικά χρόνια αργότερα το οικοδόμημα της Premier League, όπως την ξέρουμε σήμερα.
Η βία «μεταφέρθηκε» στους δρόμους γύρω από τα γήπεδα και στις παμπ όπου βρήκαν την ευκαιρία οι χούλιγκαν και να μεθάνε και να τα σπάνε.
Αξίζει να σημειωθεί πως η έρευνα του Τέιλορ έκανε για πρώτη φορά λόγο για ευθύνες της αστυνομίας στην τραγωδία του Χίλσμπορο και για τον λόγο αυτό το όλο σχέδιο χαρακτηρίστηκε από τη Θάτσερ ως «μη ευπρόσδεκτο»!
Ο Τέιλορ ήταν ο πρώτος που αποκάλυπτε τι πραγματικά είχε γίνει εκείνη την αποφράδα ημέρα και το έκανε αυτό το 1990, περίπου 22 χρόνια πριν τη συγγνώμη της Sun που αποκάλυψε όλο το σχέδιο της Θάτσερ και συνολικά 27 χρόνια νωρίτερα από την επίσημη, δικαστική δικαίωση για τους φιλάθλους της Λίβερπουλ. Μόλις τον Ιανουάριο του 2023, το εθνικό συμβούλιο αρχηγών αστυνομίας της Βρετανίας (NPCC) και το κολέγιο αστυνομίας ζήτησαν συγγνώμη από τους επιζώντες και τις οικογένειες των θυμάτων της τραγωδίας του Χίλσμπορο.
